وقتی مرکب، یا هر ماده ی دیگر قابل چاپ از یک ورقه ی استنسیل عبور داده شود، رنگی که از نقاط باز استنسیل عبور کرده است، بر روی سطح زیرین اثر خواهد گذاشت. اگر مرکب را از توری به وسیله کاردک عبور دهیم، عمل چاپ سیلک انجام خواهد گرفت.
باید توجه داشت که منافذ توری برحسب مورد، بسته یا باز گذاشته شده اند. نقاط باز همان سطوح تصویر است که باید مرکب از توری عبور کند و بر روی جنس زیرین اثر بگذارد. نقاط بسته همان سطوح غیر تصویری است که مرکب نباید از آنها عبور کند.
کلیشه در چاپ سیلک اسکرین چه جایگاهی دارد ؟
چاپ سیلک اسکرین در میان هنرمندان نقاشی نیز جایگاه و ارزشی خاص دارد و از آن به عنوان از سری گرافی نام می برند. بخش های پیشین این مقاله به تاریخچه ی سیلک اسکرین، بررسی انواع پارچه های مورداستفاده و رابطه ی آنها با غلظت رنگ و همچنین طریقه ساخت کادر و چهارچوب و بررسی انواع آنها در چاپ پرداخت. بررسی پاک کننده ها و مباحثی پیرامون حد انطباق از دیگر موضوعات پرداخته شده درباره ی این شیوهی چاپ بود که در قسمت های قبلی این جستار ازنظرتان گذشت. حال در ادامه به معرفی انواع کلیشه در چاپ سیلک و بررسی متد برش خواهیم پرداخت.
انواع کلیشه در چاپ سیلک اسکرین کدام است؟
برای انتقال یک طرح و تکثیر آن در هر نوع چاپ (به غیر از چاپ لیزری)، وجود یک کلیشه الزامی است. در چاپ سیلک تکنیکهای مختلفی برای تهیه کلیشه وجود دارد که دو روش برش (استفاده از پروفیلم ها) و متد فتومکانیک (استفاده از مواد حساس) از متداول ترین آنها هستند.
متد برش کلیشه در چاپ سیلک اسکرین
در این روش، کلیشه از برش پروفیلمها و نصب آنها روی پارچه توری کلاف شده، ساخته می شود. برای تهیه کلیشه با استفاده از پروفیلم ها نیازی به فیلم نگاتیو نیست، در صورتی که در متد فتومکانیک، تهیه فیلم نگاتیو (فیلم مدل) الزامی است.
پروفیلمها به صورت رول یا صفحاتی در اندازه های مختلف هستند که از دولایه ی چسبیده به هم که شامل یک لایه ژلاتینی یا مومی قابل برش و یک لایه پوششی محافظ از جنس سلولوئید است، تشکیل شده اند. ساخت آنها از نظر فیزیکی به شکلی تهیه شده که تصویر مورد نظر هنگام برش در زیر آنها قابل رؤیت است. پروفیلمها به رنگ های سبز روشن، خاکستری، آبی، صورتی، قرمز و بنفش کمرنگ وجود دارند. با ایجاد خراش یا برش روی سطح ژلاتینی آنها و جدا کردن این لایه از سطح لایه محافظ، فضای نگاتیو برای تهیه کلیشه به دست می آید. این فضاهای نگاتیو پس از انجام کلیشه، محل عبور رنگ در مراحل چاپ خواهند بود.
از امتیازهای تهیه کلیشه با فیلم برش این است که با کمترین هزینه و با حداقل امکانات، در کوتاه ترین مدت می توانیم کلیشه ای در هر اندازه برای چاپ آماده کنیم. با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی پروفیلمها که تصویر در زیر آنها قابل رؤیت است، می توانیم هنگام برش از میزهای چوبی یا میزهایی که س طح آنها از شیشه یا طلق ضخیم پوشانده شده و در زیر آنها لامپ روشن می شود (مانند لایت باکسها)، استفاده کنیم تا با ایجاد منبع نور در زیر پروفیلمها، مراحل برش دقیق تر و راحت تر انجام بگیرد.
پس از نصب طرح اصلی روی میز کار، پروفیلم انتخاب شده را روی طرح موردنظر قرار میدهیم، به شکلی که لایه ژلاتینی آن به سمت بالا و لایه محافظ آن به طرف پایین و روی سطح تصویر قرار بگیرد.
برای جلوگیری از حرکت پرو فیلم هنگام برش، آن را با چسب کاغذی روی تصویری که می خواهیم تکثیر کنیم می چسبانیم و قسمت های موردنظر آن را که باید چاپ شوند، روی سطح پروفیلم با تیغ واکسن، تیغ کاتر و یا اسکالپل با دقت برش میدهیم. این برش ها باید طوری صورت بگیرند که فقط ضخامت لایه ژلاتینی پروفیلم بریده شود و باید نهایت دقت را به کار ببریم تا لایه محافظ صدمه نبیند. در پایان قسمتهای بریده شده پروفیلم را با دقت از سطح لایه محافظ جدا می کنیم تا ماکت نگاتیو تصویر موردنظر به دست بیاید.
غیر از استفاده از تیغهای واکسن، کاتر یا اسکالپل که از آنها برای برش خطوط ساده استفاده می شود؛ برای برش دو خط موازی روی پروفیلمها به ویژه طرح هایی که دارای خطوط موازی و منحنی و یا دایره ای شکل هستند، از تیغهای برشی که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و فاصله بین آنها با یک پیچ تنظیم کم و زیاد می شود نیز می توانیم استفاده کنیم.