جلوه های ویژه چاپی Embellishments از زمانی که چاپ اختراع شد و حتی پیش از آن تاکنون بخشی از فرایند چاپ بوده است. قدمت آن به زمانی برمی گردد که نوشتن اسناد رواج یافت. تردیدی نیست که این جلوه های تزئینی و کاربردی ارزش کار چاپی را افزایش می دهد
به ویژه با باز شدن پای فناوری های چاپ دیجیتال به تولید جلوه های ویژه چاپی که برای تکمیل عملیات چاپ دیجیتال به کار می روند. پیشرفتهای جدید در عرصه جلوه های ویژه چاپی دیجیتال در حال حاضر شتاب بیشتری گرفته اند و توانسته اند توجه بازارهای مختلف را به خود جلب کنند گزارشی که میخوانید شرحی است بر این فناوریها و کاربردهای آنها.
فرایند جلوه های ویژه چاپی یا تزئین چاپ Embellishments که به آن تذهیب Illumination می گفتند ابتدا برای متون مذهبی به صورت دستی مورد استفاده قرار میگرفت در آن زمان متون مذهبی با استفاده از طلا و نقره تزئین می شد تا متن بدرخشد هرچند ممکن است ما چاپ رنگی را به عنوان یک کار تزئینی نشناسیم، رنگ همواره برای جلب توجه و ایجاد ارزش افزوده به استاد طی هزاران سال مورد استفاده قرار گرفته است. البته جلوه های ویژه و حتی چاپ در آن زمان به صورت دستی و با استفاده از مواد رنگزا و مرکب طی فرایندی طاقت فرسا انجام میشد و آنگاه فناوری از راه رسید. هر طرف دعوا که باشید خواه معتقد باشید که چاپ یا تولید چندین نسخه از یک مستر توسط چینی ها در قرن یکم اختراع شده یا باور داشته باشید که آلمانیها آن را طی قرون ۱۴ یا ۱۵ اختراع کرده اند به هر حال در هر دو مورد جلوه های ویژه چاپی کماکان به صورت دستی انجام می شده است.
در این مقطع زمانی تغییر با اضافه کردن رنگ از طریق چاپ چند باره و با استفاده از چندین کلیشه یا لوح چاپی امکان پذیر بود ولی استفاده از طلا و نقره در چاپ کماکان یک فرایند دستی بود فرایند فویل کوبی داغ (طلاکوبی) در قرن ۱۹ برای اولین بار برای تزئین جلد کتاب مورد استفاده قرار گرفت در این فرایند از یک ورق با رنگهای مختلف از جمله رنگهای متالیک که روی آن پوشش داده شده (Coating)همراه با یک لایه جداشونده و چسب مورد استفاده قرار میگرفت.
در قرن بیستم فرایند طلاکوبی یا فویل کوبی سرد هم ابداع شد که به ساده سازی کل فرایند انجامید. در این فرایند چسب با استفاده از یک کلیشه و سیلندر چاپی روی کار منتقل میشود و سپس ورق حامل با چسب تماس برقرار کرده و کوتینگ متالیک از ورق حامل جدا شده روی سطح چاپ پذیر باقی میماند و نوعی دیگر از جلوه ها و یا تزئین های ویژه چاپی مستلزم دستکاری در سطح چاپ پذیر است. به عنوان مثال برجسته سازی .(Embossing) ایجاد فرورفتگی(Debossing) و یا دایکات تزئینی را میتوان نام برد.
در مورد برجسته سازی یا ایجاد فرورفتگی از یک قالب (Die) و یک تصویر (معکوس نر و ماده) استفاده می شود تا ما میزان معینی از فشار را به سطح چاپ پذیر وارد آورده و یک بازنمایی تصویری از جنس خود سطح چاپ پذیر ایجاد شود. در آخر نوعی دایکات تزئینی هم داریم که میتواند خیلی ساده در حد ایجاد یک پنجره روی کار باشد تا بتوان از درون آن ورق بعدی را دید. این نوع دایکات از اصلی مشابه برجسته سازی و ایجاد تورفتگی استفاده می.کند ولی در این روش برای ایجاد برجستگی یا تورفتگی بخشی از سطح چاپ پذیر برش میخورد. البته عملیات دایکات کاربردهای دیگر از جمله برش مقوا برای ساخت بسته بندی در اشکال گوناگون و دیگر ساختارهای حجمی را نیز دارد.
ارزش افزوده به کار چاپی
تردیدی نیست که جلوه های ویژه ارزش کار چاپی را افزایش میدهد به ویژه با استفاده از فناوریهای دیجیتال که به تازگی برای ساخت جلوه های ویژه مورد استفاده قرار می.گیرند از این روش ها برای تزئین کارهای چاپی دیجیتال استفاده می شود بر اساس مطالعه پژوهشی شرکت Keypaint Intelligence – Infotrends به نام “فراسوی CMYK” استفاده از افکتهای ویژه در چاپ ديجيتال رشد سالانه ۲۷ درصدی دارد میزان سودآوری آن هم بین ۵۰ تا ۴۰۰ درصد است. مهمتر آن که خریداران کارهای چاپی حاضرند.
بین ۲۴ تا ۸۹ درصد بیشتر از یک کار چاپی چهار رنگ معمولی پول بابت آن پرداخت کنند. پرسش اینجاست چرا این فرایندها فراگیر نمیشوند؟
در پاسخ باید گفت تا قبل از ارائه فناوریهای جلوه های ویژه چاپی دیجیتال استفاده از این روشهای تکمیلی مناسب گران قیمت بود. تجهیزات مدرن و نیز برای انجام آن بسیار محدود و در سطح گسترده موجود .نبود شرکتهای متخصص از تجربه خود بهره برده و از تجهیزات خود برای ارائه خدمات به مشتریان مختلف و حتی چاپخانه های دیگر استفاده میکردند.
برخلاف ماشینهای چاپ افست تجاری بر ماشین های چاپ فلکسو سالهاست مراحل تکمیلی از جمله فویل کوبی، برجسته سازی و دایکاتهای تزئینی را به صورت پیوسته (In Line) و همراه با چاپ عرضه می کنند البته این روند امری کاملا منطقی است زیرا از این ماشینها برای چاپ لیبل و بسته بندی استفاده می.شود جایی که صاحبان برند همواره به دنبال راههایی برای افزایش جذابیت تولیدات خود در قفسه فروشگاهها هستند.
فناوریهای چاپ دیجیتال جلوه های ویژه، اکنون برای کنار زدن هر چه بیشتر راه حل های آنالوگ در شکل ها و پیکربندی های مختلف ارائه شده اند به گونهای که از آن میتوانید در محل کار و چاپخونه خودتان نیز استفاده کنید این تجهیزات سرعت بالاتری دارند و مقرون به صرفه تر هستند زیرا شما نیازی به تولید یک کلیشه و یا قالب فیزیکی ندارید در عوض با استفاده از فناوریهای دیجیتال مثل هدهای جوهرافشان و توتری میتوانید این جلوه های تزئینی و یا کاربردی را چاپ کنید فناوری های اصلی در تولید جلوه های ویژه چاپی دیجیتال شامل چاپ ورنی با استفاده از هدهای جوهرافشان یا پلیمرهای شفاف با استفاده از فرایند الکتروفتوگرافی تونری پاشش لایه های پلیمری با ضخامت بالا که توسط نور یووی خشک می شوند فویلهای متالیک نانوذرات متالیک در یک ورنی یا سوسپانسیون پلیمری و رزینهای یووی همچنین برای خط تا (Creasing) یا برجسته سازی (Embossing) دایکات لیزری و آمیزه ای از همه این روشها استفاده می.شود. استفاده از این روشها به کارگیری جلوه های ویژه چاپی دیجیتال را به طور گسترده روی انواع سطوح چاپ پذیر امکان پذیر ساخته است.
امروزه جلوه های ویژه هم برای زیباسازی و هم افزایش امنیت کارهای چاپی استفاده میشود با این حال اهداف آن از ابتدای ابداع این روشها قرنهاست که تغییر چندانی نکرده است. این اهداف شامل افزایش ارزش کار چاپی و جلب توجه بیننده یا مصرف کننده میشود.
ابداعات و فناوریهای جدید
روشهای جدید در چاپ دیجیتال برای جلوه های ویژه به طور مستمر به بازار ارائه میشوند به گونه ای که اکنون توجه همگان را در صنعت چاپ به خود جلب کرده اند در حال حاضر تجهیزات مستقل و ناپیوسته دیجیتال فراوانی هستند که اینگونه جلوه های ویژه را روی انواع سطوح چاپ پذیر منتقل میکنند و حتی برخی از چاپگرهای دیجیتال و یا هیبرید میتوانند همزمان با چاپ بعضی از این جلوه های ویژه را نیز روی کار بنشانند. این قابلیت باعث شکوفایی خلاقیت طراحان نیز شده است.
شرکت Scodix از اولین سازندگانی بود که جلوه های ویژه چاپی دیجیتال توسط ماشین آلات خود را در نمایشگاه آیپکس ۲۰۱۰ ارائه کرد.
شرکت اسکادیکس از فناوری پلیمر ویژه خود به نام Polysense به عنوان بستری برای خلق مجموعه ای از افکتهای گوناگون چاپی استفاده می.کند. در حال حاضر این شرکت از ۵ ماده مصرفی پلیمری برای ارائه انواع جلوه های ویژه در ماشین آلات خود استفاده میکند این مواد کوتینگهای براق موضعی با دنسیتههای مختلف تا ضخامت ۲۵۰ میکرون هستند که ۱۰۰ برابر ارتفاع و ضخامت کوتینگهای افست معمولی را دارند و نوعی جلوه سه بعدی را تداعی میکنند.
این تجهیزات همچنین قادرند طلای سرد و گرم را همراه با پلیمرهای خود روی انواع سطوح چاپ پذیر بدون پوشش (Uncoated) و پوشش دار (Coated) پلاستیک و لمینیت شده نشانده و افکتهای درخشان (Glitter) خط بریل را همراه با دیگر افکتها ارائه کنند. حد و مرز افکتهایی که این تجهیزات ارائه میکنند به خلاقیت شما بستگی دارد.
این شرکت به تازگی ماشینهای جدیدی به بازار ارائه کرده است به نام Scodix Ultra ۱۰۱ و Scodix Ultra ۱۰۲ که قادرند افکتهای چاپی با سرعت بیشتر و هزینه کمتر ارائه کنند مدرن ترین و قدرتمندترین ماشین شرکت اسکادیکس Scodix E ۱۰۶ نام دارد که میتواند از ورق ۷۰×۱۰۰ چهار و نیم ورقی استفاده کرده و با سرعت ۴۰۰۰ ورق در ساعت کار کند. هایدلبرگ و دیگر سازندگان ماشین آلات چاپ با اسکادیکس در زمینه چاپ جلوه های ویژه همکاری میکنند. شرکت MGI که در عرصه جلوه های ویژه چاپی دیجیتال پیشگام است. ماشین Jetvamish را برای اولین بار در دروپا ۲۰۰۸ به بازار ارائه کرد.
این ماشین همانگونه که از اسمش پیداست از ورنی یووی برای ایجاد افکتهای مختلف روی کار چاپ شده استفاده میکرد ولی اکنون این شرکت ماشین Jetvamish 3D را به بازار عرضه کرده است که میتواند افکتهای مختلف با ضخامت ۲۳۲ میکرون روی کار چاپی ایجاد کند. این ماشین با ورقهای ۷۰×۵۰ و با سرعت ۳ هزار ورق در ساعت کار می.کند. مدل دیگر ساخت این شرکت ۳D Evolution Jetvamish EVO نام دارد که میتواند با سرعت ۴۲۰۰ ورق ۷۰×۵۰ و یا ۲۳۰۰ ورق ۷۰×۱۰۰ کار کند. انواع سطوح چاپ پذیر از جمله کاغذ برخی از انواع پلاستیک و سطوح چاپ لمینیت شده را میتوان در این ماشین به کار گرفت مدل ۳DS Jetvarnish به آپشن foll که برای طلاکوبی به کار میرود مجهز است. در دروپا ۲۰۱۲ شرکت MGI ماشین چاپ Alpha Jet خود را به نمایش گذاشت. در حال حاضر تجهیزات MGI قادرند عملیات چاپ جوهرافشان ورنی یووی فویل کوبی دایکات و حتی جلوه های ویژه چاپی برای اجزا و قطعات الکترونیکی را انجام دهند.
شرکت دوپلو که در عرصه چاپ دیجیتال بسیار شناخته شده است. ماشین DDC 810 خود را که قابلیت چاپ ورنی یووی موضعی با ضخامت ۸۰ میکرون را دارد به بازار عرضه کرده است. این ماشین میتواند در هر دقیقه ۲۱ ورق A3 و یا ۳۶ ورق A4 را همراه با جلوه های ویژه چاپ کند. . شرکت JetFx تجهیزات (موتور چاپ) برای ارائه جلوه های ویژه چاپی دیجیتال ارائه کرده است که از فناوری افشاندن سریع نانوذره nanoparticles مرکبهای پلیمری ورنی و یا فویل برای ساخت انواع افکتها استفاده می.کند.
فناوری این شرکت فرایند یک چاپ کارآمد برای تولید لیبل را امکان پذیر کرده و امکان عملیات فویل کوبی دیجیتال افکت های قابل لمس مشابه سیلک اسکرین ورنی موضعی ریز بافتها هولوگرام دیجیتال ورنی سراسری گلاسه و مات و افکتهای دیگر را فراهم می آورد این سازنده برای شرکتهای بزرگ از جمله HP راه حلهای سفارشی و اختصاصی نیز ارائه می.کند این شرکت تجهیزات ساخت خودش را به نام RAIN MAKER که یک سیستم ورقی برای ارائه جلوه های ویژه چاپی روی کارهای چاپ شده است نیز ارائه کرده است. به گفته JetFX دستگاه این شرکت ۳۰ درصد از تجهیزات مشابه سریع تر و هزینه تولید آن ۳۰ درصد کمتر است.
شرکت KLUGE هنوز یکی از سازندگان عمده تجهیزات آنالوگ جلوه های ویژه چاپی است. با این حال این شرکت ماشین DM Liner را با استفاده از فناوری متالایز دیجیتال Kurz ارائه کرده است این ماشین یک راه حل دیجیتال برای طلاکوب سرد است که از تونر خشک یا مایع (Electron) برای چاپ طرحهای مختلف روی کاغذ استفاده می کند. طرحهای متالایز شده روی سطح چاپ پذیر انتقال پیدا کرده و از طریق سیستم LED UV خشک و سخت می.شوند. این ماشین در دو مدل مختلف با ابعاد A3 و یا دو ورقی عرضه می شود. این دستگاه ۳۶۰۰ ورق را در ساعت با جلوه های ویژه تزئین کرده و یا فویل کوبی کند در سالهای اخیر تکنولوژی ماشین آلات چاپ دیجیتال تونری مجهز به قابلیت چاپ جلوه های ویژه In Line پیشرفت خوبی داشته است.
شرکتهایی چون زایکن، زیراکس ریکو و کداک اکنون این ماشین آلات را که قادرند همراه با چاپ عملیات ورنی زنی را نیز انجام دهند ارائه میکنند ایستگاه (یونیت) پنجم ماشین Kodak Nexpress اکنون میتواند مرکبهای توتر (مایع شفاف ،طلایی سفید مات و صدفی که رنگ نقره ای را شبیه سازی میکند روی کار بنشاند. ایستگاه پنجم چاپ ماشین ریکو نیز میتواند تونرهای سفید ،مات صورتی فلورسنتی و زرد را روی کار چاپ شده بنشاند ماشین زیراکس مدل Iridesse نه تنها میتواند افکت ورنی ۳D را روی کار چاپ انتقال دهد بلکه می تواند تونرهای متالیک نقره ای و طلایی و سفید مات را نیز روی کار بنشاند. اگر همراه با این ماشینها از نرم افزار Color Logic استفاده شود این ماشینها میتواند گستره بیشتری از رنگهای متالیک را به کار چاپی اضافه کنند بسیاری از سازندگان تجهیزات دیجیتال اکنون از نرم افزار Color Logic برای اضافه کردن جلوههای ویژه چاپی و امنیتی استفاده می کنند.
زایکن برای ارائه جلوه های ویژه چاپی به صورت تک باره OnePass) و پیوسته (In Line از فناوری خاص خود به نام Fusion Technology استفاده میکند این سیستم میتواند رنگ سفید مات فویل کوبی و ورنی مات و براق را به صورت سرتاسری یا موضعی روی کار بنشاند.
طلاکوبی سرد و گرم
در فرایند طلاکوب سرد و گرم میزان ضایعات زیاد است که البته بستگی به ابعاد تصویر و ورق حامل دارد یک روش جدید برای ارائه جلوه های ویژه چاپی دیجیتال توسط شرکت Landa Digital Printing ارائه شده که در نوع خود بی نظیر است. این فناوری که Nanography نام دارد برای اولین بار در دروپا ۲۰۱۶ ارائه شد. این فرایند جدید متالایزسازی به گونه ای طراحی شده که هیچ گونه ضایعاتی نداشته باشد و هزینه آن نیز نصف هزینه طلاکوب به روش آنالوگ است. فرایند چاپ یک تصویر اولیه Trigger Image) شبیه فرایند طلاکوب سرد آغاز میشود این تصویر را میتوان با هر گونه فرایند چاپی رایج چاپ کرد تصویر سپس وارد ماژول متالایز سازی لاندا میشود که از ذرات نانو و یک نورد انتقال دهنده ذرات استفاده میکند پس از ورود سطح چاپ پذیر که تصویر روی آن چاپ شده به درون این ماژول (یونیت) ورق از زیر نورد انتقال دهنده که آغشته به یک لایه ذرات نانو است عبور می.کند. این ذرات جذب تصویر چاپ شده می.شود. حاصل کار یک چاپ متالایز است.
یک شرکت آمریکایی متخصص در تولید مواد شیمیایی این فناوری را از لاندا خریداری کرده است و انتظار میرود همین شرکت در آینده نانوذرات را تولید کند یک شرکت دیگر به نام Highcon نیز تکنولوژی مدرن دیجیتال برای عملیات برش و خط تا (Creasing) به بازار عرضه کرده است ماشین ساخت این شرکت به جای استفاده از قالب و سیستم نر و ماده از لیزر قدرتمند CO2 و فناوری انحصاری DART ((Digital Adhesive Rule Technology که از رزینهای یووی استفاده میکند بهره می.برد لیزر این ماشین میتواند روی انواع ورق تا سایز ۷۰×۱۰۰ با سرعت ۵ هزار ورق در ساعت برش بزند.
مدلهای ارزان تر این شرکت سرعتی معادل ۲۷۵۰ ورق در ساعت ..دارند به این ماشین میتوان یونیتهای پوشال برداری برش متغیر و یا بسیار ظریف با جزئیات پیچیده را هم اضافه کرد این ماشین زمان مورد نیاز برای عملیات برشهای پیچیده را تا حد زیادی کاسته است زیرا در این سیستم نیاز به ساخت قالب نیست ما انتظار داریم در عرصه فناوری جلوه های ویژه چاپی در آینده تحولات و پیشرفتهای فراوانی در تمام بخشهای صنعت چاپ از لیبل و بسته بندی گرفته تا چاپ تجاری و صنعتی رخ دهد همچنین انتظار داریم این فناوری با اقبال عمومی روبه رو شده و در سطح گسترده مورد استفاده قرار گیرد. با اینکه هنوز استفاده از روشهای دیجیتال برای ارائه جلوه های ویژه چاپی از فرایندهای آنالوگ گرانتر است ولی مزایای آن بیشتر است به گونه ای که هزینه بیشتر را توجیه میکند از ابتدای اختراع چاپ تاکنون زیباسازی و افزایش ارزش آن همواره مدنظر متقاضیان و دوستداران کار چاپی بوده و در آینده نیز چنین خواهد بود.