اصطلاح طراحی گرافیک محیطی ترجمه‌ی عبارت (Environmental Graphic Design ) است. اصطلاح‌های طراحی گرافیک محیطی شهری و طراحی محیطی را نیز برای این مفهوم به کار می برند. در واقع زمانی که یک ساختار گرافیکی در ارتباط مستقیم با گروه های مختلف یک جامعه شهری بوده و هدف آن ایجاد یک فضای زندگی مساعد و دلپذیر و هماهنگ ساختن آن با سن و فرهنگ و خلق و خوی افراد آن جامعه باشد، از آن به عنوان گرافیک محیطی یاد می شود. به این ترتیب هر آنچه به کمک عناصر تصویری بر مبنای دانش وسیع هنرهای تجسمی و استفاده از امکانات هنرهای زیبا در سطح جامعه مورد استفاده قرار می گیرد و باعث جلب توجه مخاطب شود در این حیطه است. انسان به واسطه گرافیک محیطی با محیط پیرامون خود و با دیگران ارتباط برقرار می کند. به این ترتیب شاید بتوان گفت که گرافیک محیطی از مهم ترین زیرشاخه های هنر گرافیک است.
با توجه به معنای گسترده و وسیعی که گرافیک محیطی دارد و طیف بسیار متنوعی از عناصر بصری ای که در حیطه تعریف خود جای می دهد، می توان برای آن تاریخچه ای به قدمت نگارگری قائل شد. به عبارتی تمامی ایدئوگرام‌ها،پیکتوگرام ها،خطوط هیروگلیف، تزیینات قصرها، کتیبه ها و سنگ نبشته های پادشاهان در به تصویر کشیدن پیروزی ها و صحنه های قدرت نمایی خویش و نیز ستون های سنگی در معابر عمومی را باید جزء مقدم ترین کارهای گرافیک محیطی به حساب آورد.
به طور کلی اهداف و کاربردهای اصلی گرافیک محیطی در چند زمینه خلاصه می شوند :
۱. تبلیغات
٢. امور آموزشی و فرهنگی
٣. هدایت و راهنمایی و اطلاع رسانی
۴. کاربرد تفریحی و زیباسازی شهری
۵. ایجاد نظم و ایمنی
۶. افزایش سطح اطلاعات و فرهنگ جامعه
در واقع می توان گرافیک محیطی را به دو بخش تقسیم کرد :
۱. آثاری که در آنها علاوه بر در نظر گرفتن جنبه های زیبایی شناسانه، عنصر ارتباط و انتقال پیام و مفاهیم در درجه اول اهمیت قرار دارد که به آن تبلیغات شهری نیز می گوییم. این نوع تبلیغات می تواند سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد.
۲. آثاری که جدا از تبلیغات شهری هستند و هدف آنها زیباتر کردن محیط اطراف انسانها و ایجاد ترکیب های زیبا و چشم نواز و تعامل بین انسان و محیط اطراف اوست و در این بین شاید هیچگونه مفهوم و معنای خاصی رد و بدل نگردد. مثل فضای سبز، آب نماها و .. .
گرافیک محیطی هم در فضاهای باز مثل پارک ها، خیابان ها و معابر شهری و هم در محیط های بسته مثل فضاهای داخلی ساختمان های اداری و تجاری و مترو، نمایشگاه ها و فروشگاه ها دیده می شود. پس با توجه به گستردگی حیطه آن طراح نیز باید علاوه بر دارا بودن دانش هنرهای تجسمی و آشنایی کامل با اصول گرافیک و شیوه های بیانی تصویر، در محدوده ی دانش های دیگری نظیر جامعه شناسی، معماری، شهرسازی، مخاطب شناسی، روان شناسی، علوم ارتباطات و رسانه و دکوراسیون داخلی با اساتید و کارشناسان این رشته ها هماهنگ شده و از نظریات و تجربیات علمی و تخصصی آنها بهره گیرد.
ابزار اصلی بیان در گرافیک محیطی عبارتند از :
پوستر، تابلوهای بزرگراه ها، تابلوهای راهنمایی و رانندگی، تابلوهای حمل و نقل عمومی، علائم نورانی( نئونها )، تبلیغات روی وسایل نقلیه، طراحی محیطی پارک ها، طراحی نمای ساختمان ها و رنگ های حاصل از آنها، طراحی محل های خدماتی عمومی، ایستگاههای اتوبوس و تبلیغات روی آنها، باجه های تلفن، نیمکت ها، تاق ها و ستونهای یادمانی ساعت های تزیینی و…، طراحی محیطی مراکز فرهنگی و تفریحی، طراحی حجم های تزئینی در میدان ها و پارک ها مثل آب نماها و مجسمه های شهری، نقاشی های دیواری، دیوار نوشته ها، تابلوهای سردر فروشگاه ها، مغازه ها، سینماها و کلیه سازمانها و موسسات دولتی و خصوصی، طراحی لباس کارکنان در فروشگاهها و موسسات و ادارات، طراحی تبلیغاتی به شكل بالن، نوشته بادود هواپیما، نور و صوت، انواع تابلوهای تبلیغاتی مانند: بیلبورد، استند، بنر، ویترین های فروشگاه ها، غرفه ها و فضاهای نمایشگاهی در محیط های اداری و آموزشی، ایستگاه های مترو و قطار، داخل واگن های مترو و قطار و سالن های ورزشی و…
روش ارایه و نحوه طراحی مجموعه عوامل تصویری در بستر و ساختار نهایی در عملکرد تصویری گرافیک محیطی مهم است. در واقع قابلیت ها و ارزش های بیانی آن وابسته به شکل ارایه در محیط است. تمامی قواعد و اصول تصویری در ساختار نهایی گرافیک محیطی می بایست در نهایت نمایانگر انسجام و وحدت بیان باشد و حفظ وحدت در روش بیان و روحیه هماهنگ شرط اصلی این انسجام است. جهت ایجاد چنین رابطه ای بين عناصر به کار گرفته شده و محیط لازم است به کمیت ابعاد و اندازه ها توجه شود. بعضی از عناصر در محیطهای خارجی الزاما باید با ابعاد بزرگی اجرا شوند و برعکس، در محیط های بسته و محدود بنا به نسبت فاصله ناظر ابعاد و اندازه باید به گونه ای باشد که فضا را دچار آشفتگی نکند. گاهی لازم است در مسیرهای پر رفت و آمد و شلوغ ابزار به کار رفته در ارتفاعی بالاتر از قد انسان قرار گیرد تا راحت تر دیده شود. .
در انتخاب مواد و مصالح جهت اجرای ایده های گرافیکی عوامل متعددی نقش دارند. از آن جمله شرایط جوی و آب و هوایی، میزان تابش نور خورشید، میزان خشکی و رطوبت هوا، میزان بارندگی، گرما و سرما. جهت بهره برداری و ماندگاری و دوام سازه، توجه به عوامل گفته شده در انتخاب مواد و مصالح، ضروری است. در استفاده از مواد کمیاب نیز باید جانب احتیاط را رعایت کرد. ممکن است در آینده که اثر دچار استهلاک یا آسیب شد و نیاز به مرمت با تعویض پیدا کرد مواد مصرف شده موجود نباشد و سازه در طی زمان تهیه مواد لازم و تعمیر سازه، کارکرد خود را از دست بدهد.
گاهی تنوع مواد به کار رفته در اجرای یک اثر گرافیکی، امکانات بیان تصویری و میزان اثرگذاری آن را افزایش می دهد.
انتخاب محل اجرا با نصب اثر نیز مهم است و باید متناسب با زاویه دید ناظر و مسیر تردد او در نظر گرفته شود. جایی که مخاطب خارج و یا داخل می شود یا می ایستد.
طراحی و ویژگی های تصویری عناصر محیطی، بنا به موقعیت قرارگیری در محیط و فضاهای داخل یا خارج و آزاد می تواند به شکل دو بعدی و سه بعدی نمایش داده شود. نصب بر روی دیوار، آویختن، اجرای مستقیم یا غیر مستقیم روی سطح دیوار و کف زمین از جمله شیوه های مختلف اجرایی هستند.
بهره برداری از عنصر رنگ و مفاهیم آن نیز از عوامل مهم در پیام رسانی علایم گرافیکی به شمار می رود و در برانگیختن احساسات مخاطب و میزان اثر گذاری اثر گرافیکی نقش همی را ایفا می کند. اغلب شرایط انتخاب یک گزینه رنگی متاثر از فضای رنگ و ساختار تصویری مکان مورد نظر می باشد. به کار بردن رنگ ها با تاکید بر جنبه نمادین آنها و در برخی شرایط در قیاس با نمادها و نشانه ها، مفاهیم را به شکل صریح تر و سریع تری بیان می کند. چنان که در پیکتوگرام ها یا همان نشانه های گرافیک محیطی، رنگ در کنار شکل پیکتوگرام به سرعت پیام مورد نظر را القا می کند. عنوان مثال در تابلوها و چراغ های راهنمایی و رانندگی عملکرد رنگ ها به جهت بیان قراردادی ای که دارند در مقایسه با کلمات و اعداد اشاره سریع و مستقیم به معنای مورد نظر دارند. استفاده از رنگ قرمز برای خطر، زرد برای احتیاط، سبز برای کمک و اضطان ایمنی و سلامت، آبی برای اطلاع دادن، برای همگان شناخته شده است. استفاده از رنگ خاص و شکل خاص حاوی پیام ویژه ای خواهد بود. دایره علامت ممنوعیت. دایره قرمن با خط مورب ۴۵ درجه که از بالای سمت چپ دایره به طرف پایین سمت راست دایره کشیده شده و دایره مشکی با آبی جهت اجبار در دستور از این گونه اند. مثلث علامت خطر و احتیاط که در مورد خطر با رنگ قرمز و احتباط با رنگ زرد و حاشیه سیاه استفاده می شود. شكل مربع با دو رنگ سبز – علامت اورژانس و ایمنی و رنگ آبی – اطلاعات عمومی نیز از این جمله اند.
همان طور که گفته شد گرافیک محیطی می تواند صرفا جنبه زیباسازی محیط را داشته باشد. تعادل، تناسب، تاکید، تداوم، وحدت و تنوع که اصول یک سازمان بندی درست هستند و توجه و استفاده از رنگ، نور، شکل، خط، نقطه، سطح، بافت و فضا در کنار عوامل پیش گفته کمک می کند تا اثری مطلوب و زیبا پدید آید.
بیلبورد
در واقع همان تابلو تبلیغاتی بزرگ نورپردازی شده ای است که در کنار خیابان های اصلی، اتوبانها و جاده ها از فاصله دور دیده میشوند. به عبارتی بیلبورد صفحه ای است که بر روی دیوار نصب می شود، آگاهی می دهد و مطلبی را می رساند. دلیل اصلی جلب توجه عابران و رانندگان بزرگی بیش از حد بیلبورد نیست، بلکه پیام و طرحی است که در آن وجود دارد که در صورت استفاده به جا از بیلبورد می تواند مجذوب کننده و تاثیر گذار باشد. به همین دلیل سرعت انتقال پیام و کیفیت انتقال پیام از نکات مهم استفاده از بیلبورد است. اگر نیاز دارید اطلاعات بیشتری در مورد بیلبورد ها کسب کنید مقاله “بیلبورد چیست“ ما را مطالعه بفرمایید .
استند
کاربرد استند بیشتر در نمایشگاه ها، سالن های همایش و کنفرانس ها، فروشگاه ها و مراکز خرید و هتل ها بوده و معمولا به صورت ایستاده یا عمودی و به شکل استوانه ای با چند وجهی ساخته میشوند. ابعاد استند به مراتب کوچک تر از بیلبورد است، اما نحوه اجرای آن مشابه بیلبورد است.اگر نیاز دارید اطلاعات بیشتری در مورد بیلبورد ها کسب کنید مقاله “استند چیست“ ما را مطالعه بفرمایید .
سوپرباس
تبلیغ روی اتوبوس از شیوه های تبلیغاتی نسبتا جدید در ایران است. اما در اروپا و امریکا عمری بیش از ۶۰ سال دارد. برخی این اصطلاح را مختص اتوبوس های دو کابین می دانند و بعضی دیگر اجرای تبلیغات روی هر گونه از اتوبوس را سوپرباس می دانند.
در اجرای طراحی بر بدنه ی وسایل حمل و نقل معمولا از دو نوع طرح استفاده می‌شود:
- سمبل ها و نشانه های گرافیکی که سریع مورد توجه قرار می گیرند و از فواصل دور نیز قابل شناسایی هستند.
۲. حروف جالب توجه که گاهی همراه با تصاویری ساده و چشمگیر بر روی بدنه ی وسایل حمل و نقل قرار گرفته اند.
گاهی طرح‌های مورد استفاده جنبه فانتزی و سرگرمی هم دارند. به این ترتیب هم جلب توجه بیشتری می کنند و هم می توانند در مسیرهای متراکم و خسته کننده ی شهری مدت طولانی تری کاربرد داشته باشند.
بنر
به پارچه ای که تبلیغات روی آن انجام شده است بنر می گویند. بنرها از لحاظ سایز و از لحاظ افقی یا عمودی بودن و هم چنین از جهت دیجیتالی با چاپی بودن به چند دسته تقسیم می شوند.
بنر تبلیغاتی چاپی در ابعاد کوچک تر از بیلبورد (کمتر از ۳ تا ۴ متر) ارایه می شود. در ارایه آن می توان غیر از تصویر و شعار به نشانی و زمان برگزاری نیز اشاره کرد.
بنرهای دیجیتالی بر اساس طول و عرضشان در واحد پیکسل به انواع مختلف تقسیم می شوند. برخی از بنرها به صورت ثابت و برخی به صورت فلش یا تصاویر متحرک یا در برخی موارد چرخان طراحی می شوند. بنرهای دیجیتالی در صفحات وب و صفحات دیجیتالی نمایش داده می شوند و اغلب آنها دارای یک عنصر چشمک زن هستند که وجه مشخصه آنهاست. برخی از آنها ابعاد کوچکی دارند که به تمبر پستی نیز شهرت دارند و معمولا در حواشی و کناره های صفحات دیجیتال و وب سایت ها قرار داده می شوند. اما بنرهای بزرگ که سایز استاندارد آن ها ۴۶۸ و یا ۱۲۰ پیکسل پهناو ۶۰ پیکسل بلندا است،
