با ۱۹ میلیارد یورو در آمد و بیش از ۱۲۰ هزار شاغل، چاپ در آلمان صنعت عظیمی است. در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی صنعت چاپ آلمان بزرگتر و مدرن تر است. علاوه بر فرآیندهای رایج و سنتی چاپ بخش های مدرن دیگری نیز به صنعت چاپ آلمان اضافه شده اند که در مجموع یک بازار ۳۵ میلیارد یورویی را به وجود آورده اند. بررسی و تحلیل صنعت چاپ آلمان می تواند آموزنده باشد و به ما نشان دهد چگونه یک صنعت می تواند اقتصاد یک کشور را احیا کرده و آن را شکوفا کند.
بزرگترین صنعت چاپ در اروپا
در حالی که بیشتر کشورهای اروپایی اکنون عضو یک بازار متحد هستند و موانع تجاری بین کشورها برداشته شده اند، صنعت چاپ در اروپا هنوز از بازارهای ملی و منطقه ای کوچکتر تشکیل شده است. ابعاد این صنعت در کشورهای مختلف بر اساس حجم اقتصاد هریک تفاوت می کند، ولی برخی از این تفاوت ها مهم هستند و باید به آنها توجه کرد.
به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپای غربی، آلمان بزرگترین صنعت چاپ اروپا را نیز در اختیار خود دارد. ۲۴ درصد از کل درآمد صنعت چاپ اروپا به آلمان تعلق دارد. سهم صنعت چاپ آلمان در کل اقتصادی بزرگتر از نسبتی است که تولید ناخالص ملی و جمعیت این کشور در کل اروپا دارد.
ارزیابی ابعاد صنعت چاپ اروپا کار دشواری است، زیرا در برخی موارد داده ها در دسترس نیستند و یا بخشی از داده های منابع متعدد در تناقض با یکدیگر است. به عنوان مثال داده هایی که انجمن صنایع چاپ آلمان (BVDM) ارائه می کند همواره با ارقامی که Eurostat (دفتر آمار اتحادیه اروپا که زیرمجموعه کمیسیون اروپا است ) ارائه می کند همخوانی ندارد. به همین خاطر هنگامی که به این داده ها نگاه می کنیم همواره باید منبع داده ها و محدودیت هایی را که دارد در نظر داشته باشیم.
درآمد صنعت چاپ در بیشتر سالها به نسبت خوب بوده است. ارقامی که در جدول های مختلف آمده است اعدادی هستند که BVDM در عرصه چاپ تجاری ارائه کرده و شامل شرکت هایی می شود که بیش از ۲۰ کارمند دارد.
پس از یک کاهش شدید، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ تغییر زیادی در اعداد رخ نداده است. از سال ۲۰۱۴ درآمد صنعت چاپ آلمان ۳ درصد کاهش داشته است. ارقامی که Eurostat ارائه کرده جزئیات بیشتری را در برگرفته و شامل شرکت های کوچکتر نیز می شود، ولی داده های مربوط به سال ۲۰۱۹ در این آمار دیده نمی شود و برخی مواقع نوسانی نیز در ارقام مشاهده می شود که نتیجه اصلاح و تنظیم پایه آماری است که Eurostat هرازگاهی ارائه می کند.
برخلاف درآمد، میزان اشتغال یک روند نزولی مشخصی در آماری که BVDM | ارائه کرده به نمایش می گذارد. طی یک دهه صنعت چاپ آلمان بیش از ۴۰ هزار شغل را از دست داده است. بخشی از این کاهش به خاطر کم شدن درآمدها است، ولی بیشتر آن حاصل افزایش اتوماسیون در فرآیندهای تولیدی است.
ابعاد شرکت ها در صنعت چاپ آلمان
با تقسیم بندی شرکت های صنعت چاپ (چاپ تجاری، چاپ روزنامه، پیش از چاپ، پس از چاپ )، پی می بریم که بیشتر شرکت های فعال در صنعت چاپ کمتر از ۱۰ نفر پرسنل دارند؛ حدود ۷۰ درصد از این شرکت ها کمتر از ۱۰ نفر و در مجموع ۹۳ درصد کمتر از ۵۰ نفر پرسنل دارند. شرکت هایی که بیش از ۵۰ نفر در استخدام خود دارند (۷ درصد چاپخانه ها) بیش از دو سوم کل درآمد صنعت چاپ را به خود اختصاص داده اند. این شرکت ها تنها ۵۰ درصد از کل شاغلین در صنعت چاپ را در استخدام خود دارند. به همین خاطر می توان نتیجه گیری کرد که هرچه شرکت ها بزرگتر می شوند کارآیی آنها نیز بیشتر می شود.
با این حال طی سال های گذشته ابعاد و تعداد پرسنل شرکت های چاپی تغییر خاصی نکرده است. به نظر می رسد شرکت های کوچک نیز می توانند در بازارهای خود به خوبی رقابت کنند. در مورد تعداد شرکت ها به درستی نمی توان قضاوت کرد. آمار رسمی معمولا در ارائه ارقام زیاده روی می کنند زیرا آنها شرکت هایی را که تنها به خاطر اهداف مالیاتی ثبت شده اند ولی فعالیتی ندارند را نیز به حساب می آورند. اعدادی که سازمان و نهادهای صنفی ارائه می دهند دقیق تر هستند ولی ساختار آنها متفاوت است.
دفتر Eurostat تعداد شرکت های فعال در صنعت چاپ آلمان را ۱۰۳۶۴ عدد اعلام کرده که از ارقام BVDM بیشتر است. البته تفاوت مثل دیگر کشورها چندان چشمگیر نیست.
تمرکز آمارها بر چاپ تجاری
بیشتر داده های موجود در مورد صنعت چاپ آلمان شامل چاپ تجاری، چاپ روزنامه، پیش از چاپ و پس از چاپ می شود. بخش هایی از چاپ بسته بندی و کلیه چاپخانه های سازمانی، دفاتر فنی، چاپخانه های مراکز داده ها و چاپ تزئینی در این ارقام بازتاب پیدا نکرده اند. این بخش ها به سهم خود نیز ابعاد قابل توجهی پیدا کرده اند ولی بیشتر مواقع به حساب نمی آیند و در آمارها لحاظ نمی شوند.
نهاد BVDM می گوید: چاپ بسته بندی صنعت دیگری است که به تنهایی درآمدی معادل۸/۸ | میلیارد یورو دارد و نمی توان آن را بخشی از صنعت ۹/۱۹ میلیارد یورویی چاپ دانست. دفاتر فنی خود بیش از ۳۰۰ میلیون یورو به این رقم اضافه می کند.
در مورد ابعاد مراکز چاپی دیگر از جمله چاپخانه های سازمانی و چاپخانه های مراکز پایگاه های داده ها به درستی نمی توان قضاوت کرد، آنها را نمی توان جزئی از صنعت چاپ دانست زیرا خود بخشی از یک سازمان بزرگتر مثل پست، اداره آب و برق و غیره هستند بر اساس دقیق ترین محاسبات.
این بخش از بازار چاپی حدود ۴ تا ۵ میلیارد یورو نیز به کل درآمد صنعت بازار چاپ آلمان اضافه می کند. چاپ تزئینی نیز توسط شرکت های مختلف که به طور مستقیم با صنعت چاپ ارتباط ندارند انجام می شود. این بخش نیز درآمدی یک میلیارد یورویی دارد. مجموع همه این بخش های چاپی درآمد کل صنعت چاپ آلمان را به ۳۵ میلیارد یورو می رساند که بخش «کلاسیک» و معمول چاپ تنها ۶۰ درصد از این رقم را شامل می شود
آینده صنعت چاپ در آلمان
در حالی که آثار مخرب كوويد۱۹ كل صنایع جهان را در سال ۲۰۲۰ تحت تأثیر خود قرار داده است، چاپ تجاری شاهد کاهش شدید درآمد طی ماه های آینده خواهد بود. میزان تولید در ماه آوریل و در اوج بحران کرونا در مقایسه با دوره قبل از کرونا به طور میانگین ۲۵ درصد کاهش پیدا کرد.
در ماه جولای ضریب تولید بهبود پیدا کرد و تنها به ۱۳ درصد پایین تر از دوره قبل از کرونا رسید و انتظار می رفت در طول سال ۲۰۲۰ وضعیت بهتر شد. با این حال این همه گیری تأثیر فراوانی بر روی درآمدها در طول سال ۲۰۲۰ داشت و بیکاری و ورشکستگی شرکت ها در طول سال ادامه پیدا کرد و به سال ۲۰۲۱ کشیده شد.
به نظر می رسد در سال ۲۰۲۱ درآمدها افزایش پیدا کند، ولی در نهایت انقباض اقتصادی تداوم خواهد شد، البته با شتابی کمتر از آنچه از سال ۲۰۱۴ تاکنون شاهد آن بودیم. پس از یورش بی امان رسانه دیجیتال در سال ۲۰۰۸ که تا سال ۲۰۱۴ ادامه پیدا کرد، صنعت چاپ یاد گرفت چگونه از توان بالقوه خود بهترین استفاده را کرده و به تنوع سازی رو آورد دیگر بخش های صنعت چاپ، وضعیت بهتری خواهند داشت. طی سالهای گذشته چاپ بسته بندی رشد کرده است.
با این حال درآمد صنعت بسته بندی آلمان در سال ۲۰۱۹ اندکی کاهش نشان می دهد. این اولین بار است که از سال ۲۰۱۴ تاکنون صنعت بسته بندی در آلمان با کاهش روبه رو شده است. قضاوت در مورد سال ۲۰۲۱ دشوار است ولی تردیدی نیست که در سال جاری میلادی همه صنایع، حتی بسته بندی نیز با کاهش روبه رو شد. علت آن هم رکود اقتصادی و کاهش فعالیت های اقتصادی و مشکلاتی است که زنجیره های تأمین کالا با آن مواجه هستند. با این حال چاپ بسته بندی در ماه های آینده احیا شده و کمی رشد خواهد کرد.