بسته بندی دوستدار محیط زیست چه مزایایی دارد؟

در بسیاری از عرصه های فعالیت های روزمره انسان ها، نسبت به گذشته توجه بیشتری به مشکلات زیست محیطی و معضلات اجتماعی می شود. شرکت های بین المللی در حال حاضر رعایت ملاحظات محیط زیستی را در دستور کار خود قرار داده اند و تولیدات خود را با نگاه به استانداردهای زیست محیطی طراحی و تولید می کنند.

بهترین شرکت های چاپ و بسته بندی در این میان نقش پررنگ تری ایفا می کنند. به همین خاطر عبارت بسته بندی پایدار (Sustainable Packaging) اکنون ورد زبان ها شده است. این نوع بسته بندی فرصت های نوینی از لحاظ اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و زیست محیطی فراهم می آورد.

در حال حاضر تغییرات عمده ای در رفتار مصرف کنندگان مشاهده می شود. آن ها ارتباط بین فعالیت هایشان و تأثیر آن بر محیط زیست و کلیت جامعه را مدنظر قرار می دهند. آنها پی برده اند که نوع خریدی که می کنند نه تنها یک فعالیت اقتصادی است، بلکه دیگر کسانی را که سهمی از اقتصاد دارند نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

انگیزه های خودخواهانه، جای خود را تا حدی به رفتارهای جامعه محور و زیست محیط محور داده است. پیامد چنین روندی، آگاهی و مسئولیت پذیری بیشتر مصرف کنندگان در برابر محیط زیست است.

بسته بندی پایدار

این بسته بندی به گونه ای طراحی و ساخته می شود تا بتواند به نیازهای مهم مصرف کنندگان و کاربران بسته بندی پاسخ دهد. جوامع مدرن، بدون بسته بندی نمی توانند زندگی کنند. این صنعت همگام با رشد جمعیت در سراسر جهان در حال رشد است.

بر اساس گزارش شرکت پژوهشی اسمیترز پایرا به نام “آینده بسته بندی” این صنعت سالانه رشد ۳/۵ درصدی خواهد داشت و تا سال ۲۰۲۲ ارزش آن به حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید. مهمترین کاربرد بسته بندی محافظت از کالا است.

 از سوی دیگر بسته بندی بهترین ابزار تبلیغاتی است که با استفاده از آن می توان مصرف کنندگان را تحت تأثیر قرار داد. در حال حاضر توجه به جنبه های زیست محیطی نیز به یکی از روندهای کلیدی صنعت بسته بندی تبدیل شده است. متاسفانه پس از اینکه بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد، دور ریخته شده و به صورت زباله وارد محیط زیست می شود. این معضل به ویژه در مورد بسته بندی های یک بار مصرف (single Use Packiging) (بطری های آب آشامیدنی، کیسه های پلاستیکی، نیهای آشامیدنیها، قاشق و چنگال های پلاستیکی و …) و نیز بسته بندی هایی که از چندین ماده ساخته شده اند، مشکلات مضاعفی ایجاد می کند.

در مقایسه با بسته بندی های معمولی و رایج، بسته بندی پایدار از استانداردهای زیست محیطی سخت گیرانه تر و بهتری برخوردار است. کیفیت آنها بالاتر و کارآیی آنها نیز بیشتر است و از سوی دیگر بازیافت آن نیز آسانتر صورت می گیرد. این استانداردها در کل عمر بسته بندی، از تولید، توزیع، حمل و نقل، استفاده و دور ریختن آنها اعمال می شود.

 سازمان آمریکایی پیمان بسته بندی پایدار یا SPC ویژگی های بسته بندی پایدار را اینگونه تعریف می کند:

• ضوابط و شرایط بازار در زمینه کارآیی و قیمت رعایت کند.
• با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تولید توزیع و بازیافت شده باشد.
• باعث افزایش استفاده از مواد بازیافتی و یا تجدیدپذیر شود.
• با استفاده از فناوری های تولیدی پاکتر و روش های کاری بهتر تولید شده باشد.
• از موادی ساخته شده باشد که ضرری برای سلامت افراد تحت هیچ شرایطی در طول عمر خود نداشته باشد
• به گونه ای طراحی شده باشد که برای تولید آن در مصرف انرژی و مواد صرفه جویی شود.
• بتوان آن را در فضای بسته صنعتی بازیافت کرد

نمونه هایی از بسته بندی پایدار

در تولید بسته بندی، فیلم های بسته بندی در سطح جهان به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد زیرا بسیار انعطاف پذیر هستند. از فیلم ها بیشتر برای بسته بندی مواد غذایی، آشامیدنی، لوازم آرایشی، دارو و تولیدات صنعتی استفاده می شود. برخلاف تصور رایج این مواد برای تولید بسته بندی پایدار مناسب هستند، دوام آنها بالاست و از کالا محافظت می کنند و به خاطر وزن کم بسته بندی هزینه حمل و نقل و میزان گازهای گلخانه ای را که در اثر آن تولید می شود، کاهش می دهند.

از سوی دیگر فیلم را می توان به اشکال دلخواه در آورد. متاسفانه بیشتر مواقع این ماده پس از استفاده بسته بندی، به خوبی مدیریت نمی شود و همین امر به یک معضل جهانی تبدیل شده است.

بیشتر تولیدات پلاستیکی پس از استفاده سر از اقیانوس ها و دریاها در می آورند، بیش از ۸۵ درصد از زباله های که دریاها رها می شوند از جنس پلاستیک و بیشتر آنها نیز در بسته بندی ها از جمله بطری PET به کار رفته اند. به همین خاطر سازمان ها و تولیدکنندگان به دنبال روش های جدید برای بازیافت و استفاده از پلاستیک های استفاده شده هستند.

یک شرکت کانادایی به نام Loop Industries روش مبتکرانه ای ارایه کرده است که با استفاده از آن می توان کلیه ضایعات PET را به صورت پلاستیک با درجه خلوص بالا بازیابی کرد. این فرایند شامل پلیمرزدایی ضایعات PET و تبدیل آن به دی متیل ترفتالات (DMT) و مونواتیل گلیکول می شد. در این فرایند انرژی مصرف نمی شود. در پایان فرایند ماده ای به نام Loop PET بدست می آید. این ماده صد در صد بازیافتی ست. از سوی دیگر می توان از آن در بسته بندی صنایع غذایی استفاده کرد زیرا کیفیت آن بالا است و از استانداردها و شرایط FDA برای موادی که با غذا تماس دارند نیز برخوردار است

یکی از شرکت هایی که با سازنده کانادایی برای استفاده از این ماده قرارداد بسته است Danone است. دانون از بزرگترین تولیدکنندگان مواد غذایی و آشامیدنی در جهان است. از ماده Loop PET برای ساخت بطری های آب معدنی Evian و دیگر برندهای این شرکت استفاده می شود. نتیجه این همکاری ساخت بطری های آبی است که صدرصد از PRC (ماده بازیافتی پس از مصرف) ساخته شده است.

علاوه بر دانون شرکت های بزرگ دیگری چون کوکاکولا، پپسی کولا، L’Oreal L’OCCITANE نیز با شرکت Loop Industries قرارداد امضا کرده اند. علاوه بر پلاستیک از کاغذ و مقوا نیز در تولید بسته بندی در سراسر جهان استفاده می شود. از این مواد سلولزی برای تولید بسته بندی و پوشش های دورپیچ، لیبل، بسته بندی های تکی و مهمتر از همه بسته بندی حمل و نقلی استفاده می شود. مزیت عمده این نوع بسته بندی خاصیت زیست تخریب پذیری آن است. متاسفانه در فرایند تولید و استفاده از این مواد در بسته بندی گازهای گلخانه ای زیادی (عمدتا متان) تولید می شود. به همین خاطر بسته بندی کاغذی حتما باید بازیافت شود.

بر اساس مطالعات آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا بازیافت یک تن ماده کاغذی باعث کاهش یک متر مکعب گاز گلخانه ای می شود و در عین حال باعث صرفه جویی معادل ۷۰۰۰ گالن آب و انرژی مورد استفاده برای شش ماه یک خانه در آمریکا می شود. متأسفانه از کاغذهای بازیافتی به ندرت برای بسته بندی مواد غذایی می شود. علت آن هم ناخالصی موجود در این ماده است که برای تماس با ماده غذایی مناسب نیست.

 از سوی دیگر کاغذ همواره لایه ای از کوتینگ پلاستیکی دارد که هنگام ساخت لیوان های یک بار مصرف روی آن نشانده می شوند. همین ویژگی بازیافت آن را دچار مشکل می کند. با این حال استار باکس که در سراسر جهان زنجیره ای از کافی شاپ دارد متعهد شده تا پایان سال ۲۰۲۲ تنها از کاغذهای بازیافتی برای تولید لیوان های خود استفاده کند. در حال حاضر تنها ۱۰ درصد از این لیوان ها از مواد بازیافتی ساخته می شوند.

شیشه ماده خام دیگری است که به طور گسترده در بسته بندی به ویژه در صنعت آشامیدنی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. علت استفاده آن نیز زیبایی و ایمنی آن در مقابل مواد شیمیایی است. با این حال فرایند ساخت شیشه بسیار انرژی بر و پرهزینه است که باعث انتشار گازهای گلخانه ای نیز می شود. شیشه زیست تخریب پذیر نیست با این حال شرکت سازنده Absolute Vodka از بطرهای شیشه ای استفاده می کند که ۴۰ درصد آن بازیافتی است. این شرکت سالانه یک میلیون بطری مصرف می کند. همین امر باعث می شود تا این شرکت سالانه ۱۰ درصد در مصرف انرژی صرفه جویی کند و گازهای گلخانه ای کمتری تولید کند.

به ازای استفاده از هر شش تن خرده شیشه (Collet) میزان گازCOP یک تن کاهش پیدا می کند و استفاده مجدد از ۱۰ درصد خرده شیشه، باعث کاهش ۸ درصدی ذرات جامد، ۴ درصدی اکسید نیتریک و ۱۰ درصدی اکسید سولفور می شود.

ماده دیگر بسته بندی فلز است. منظور از فلز فولاد و آلومینیوم است. از این مواد برای تولید قوطی، درب بطری و فویل استفاده می شود. در حال حاضر شرکت Reynolds Kitchen نوعی فویل آلومینیوم که صدر در صد از آلومینیوم بازیافتی ساخته شده، به بازار ارایه کرده است.

کلام آخر

جهانی سازی مخاطرات فراوانی دارد در عین حال جنبه های مثبت آن را نیز نمی توان نادیده گرفت. این مخاطرات و جنبه های مثبت شامل صنعت بسته بندی نیز می شود. از آنجا که کالا امروزه آزادانه به سراسر جهان حمل می شود و با در نظر گرفتن تعدد و تنوع تولیدات، بسته بندی نقش مهمی در اقتصاد رقابتی هر صنعت و زنجیره تأمین ایفا می کند. به همین خاطر بسته بندی باید به گونه ای طراحی و تولید شود تا در کل طول عمر آن استانداردهای زیست محیطی در آن رعایت شده باشد.

 امروزه شرکت ها هرچه بیشتر در تلاشند تا تولیدات و روش های کاری خود را با ملاحظات زیست محیطی هماهنگ کنند صنعت بسته بندی نیز در زمره این صنایع است. صنعت بسته بندی نه تنها از لحاظ | اقتصادی بلکه زیست محیطی، اجتماعی و حتى اخلاقی رل مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می کند. بسته بندی پایدار جلوه ای است از یک اقتصاد پایدار که در آن کل صنایع به اهمیت محیط زیست پی برده اند و در تلاشند تعهد خود را نسبت به محیط زیست و انسان ها در سراسر جهان عملا به نمایش بگذارند.