گزارش حاضر در صدد بررسی تاثیر گرافیک بر صنعت چاپ است. بنابراین در این گزارش به دنبال این هستیم تا با ارائه تعریفی از صنعت گرافیک، آشنایی با آن و تاثیرات روز افزون این هنر بر صنایع دیگر از جمله چاپ که در این متن بیشتر مد نظر ما می باشد بتوانیم راهکارهای مناسب و قابل اجرا برای این مقوله ارائه کنیم تا شاهد پیشرفت و ترقی این دو حوزه در جنبه های مختلف آن باشیم.
گرافیک چیست و شامل چه مواردی می شود؟
صنایع گرافیک شامل همه تکنیکها و فعالیت هایی است که در تولید یک کار چاپی نقشی ایفا می کنند. طراحی گرافیک پیشه یا هنر ارتباط بصری است که از آمیزش تصویرها، واژه ها و ایده ها ترکیب شده تا اطلاعاتی را به تماشاگر برساند و به ویژه در او تأثیر مشخصی بگذارد.
طراح گرافیک اغلب با تولید چه اقلام چاپی درگیر است ؟
طراحی گرافیک از یک سو در هنرهای زیبا و از سوی دیگر در صنعت رسانه ریشه دارد، صنعتی که در قرن ۱۹ میلادی به بعد رشد سریعی داشته است. در طول دوران صنعتی شدن طراحی در نسبت با تولید انبوه کالا تعریف می شد و لذا طراحی گرافیک به معنای خلق بر ساخته هایی با ویژگی های اطلاع رسانی بود.
بازار محصولات ملموس رسانه ای، نظیر کتاب، مجله و بسته بندی و همچنین نیاز به طراحی هویت سازمانی، کمپین های ترویجی و تبلیغاتی رشد کرد. نقش طراحی گرافیک، چاپ و بسته بندی موفق یک کالا چه در بازارهای داخلی و چه در ورود به بازارهای جهانی و در نتیجه بالا بردن کالاهای تولیدی و فروش کالا غير قابل انکار است .
اجزای طراحی گرافیک به چه قسمت هایی تقسیم می شود؟
طراحی دیداری متن در صفحه اهمیت زیادی در ساخت یک اثر دارد. زبان نوشتاری بر ارائه اطلاعات دیداری به صورت سیستم نمادها یا صور رمز گوناگون می پردازد. پس از ابداع چاپ جنبه دیداری یا نوشتاری ساخت جمله ها از جنبه سمعی یا شنیداری آنها مهم تر گردید.
متخصصان همواره ذهن خود را درگیر این داشته اند که بتوانند اثری چاپ کنند که از نظر دیداری بیشترین ارتباط را با مخاطب برقرار سازند و او را چنان درگیر خود کند که به عمق مفاهیم آن اثر دست یابند یک طراحی خوب و مناسب با موضوع و محتوای آن می تواند رغبت خواننده و مخاطب را بسیار افزایش دهد.
طراحی گرافیک نامناسب چه ضربات بدی روی چاپ محصول و فروش آن می گذارد؟
در مقابل یک طراحی گرافیکی نامناسب سبب می شود اثری غنی و دارای چارچوب محتوایی مناسب به راحتی مورد بی توجهی قرار گیرد و حتی فراموش شود. در واقع طراحی گرافیک باید تنها هدف عرضه اطلاعات پیچیده به شیوه ای قابل فهم و یادگیری را دنبال کند.
طراح گرافیک برای القای مطالب با استفاده از توانایی ها و مهارت هایش و به کمک ارتباط تصویری با مخاطبان خود از هر گروه سنی رابطه بر قرار می کند و با آن سخن می گوید و علاوه بر زیبایی های دیداری حرکت آموزشی و انتقال فرهنگ و مطالب را انجام می دهد.
ژرالد ژنت (نظریه پرداز ادبی و نشانه شناس فرانسوی) درباره جایگاه زیبای شناختی کتاب چنین می گوید: هیچ گاه متن ها به صورت عریان ارائه نمی شوند و ما به واسطه متن های پیرامونی با متن اصلی روبرو می شویم و ما را دچار تغییر و دگرگونی می کنند. پیرامتن‌ها به نوعی واسطه بین مخاطب و کتاب هستند و کارکرد آنها اغوا کردن مخاطب برای مراجعه به متن اصلی است.
آموزش طراحی گرافیک برای چاپ
در امر آموزش نیز طراحی گرافیک می تواند در ارائه مطالب سنگین و پیچیده کتب درسی نقش مهمی داشته باشد و با فراهم سازی طرحهای واقعی، ساده و گویا جزئیات را به تصویر بکشد و فهم و درک مطلب را آسان کند، به گونه ای نکته های مبهم و سوال برانگیز را کاهش دهد و به امر آموزش کشور کمک نماید. به طور مثال، در کشورهای موفق در زمینه طراحی کتاب های درسی ما شاهدیم که در جهت افزایش کیفیت چاپ کتاب های درسی و فراهم سازی شرایط مناسب برای ناشران اقدام به تصویب طرح هایی جهت حمایت از تولیدات تخصصی برای دانشگاهیان شده است.
همچنین تحقیقات گسترده ای در زمینه جنبه هایی چون مخاطب شناسی، تحلیل محصول، رویکرد کیفی در شناخت مخاطبان، اندازه گیری اثر شناختی رسانه ها صورت گرفته است. اکنون یک ناشر باید علاوه بر محتوای خوب، بر رعایت استانداردهای طراحی، جلد خوب و مناسب و کیفیت چاپ و صحافی کتاب خود نیز دقت و تاکید داشته باشد.
امروزه، باید گرافیک را عضو جداناشدنی صنعت مدرن چاپ و نشر دانست. مثلا، برای چاپ یک کتاب، از مرحله حروف چینی و حتی ویرایش گرفته تا زمان لیتوگرافی، چاپ و صحافی به نوعی با گرافیک سرو کار داریم. بارها پیش آمده که ناشران کتب مانده در انبار را با عوض کردن جلد و تهیه روکش نو به فروش می رسانند.
ایشان همان محتوای پیشین را با گرافیک که تنها در مورد جلد کتاب اعمال می ش ود به بازار عرضه کرده و غالبا موفق نیز می شوند. اگر بخواهیم به طور ملموس و واقعی ارزش خط نوشته و هنر گرافیک را در جاذبه های بصری کالا درک کرده یا محک بزنیم، کافی است به ویترین کتاب فروشی نظری بیفکنیم. آن جاست که ارزش های موجود در نوشته ها و تایپوگرافی نمود بیشتری پیدا می کند.
طراحی جلد کتاب و چاپ آن و بررسی های لازم که باید یک طراح گرافیک انجام دهد
جلد هر کتاب در حکم ویترین آن است و هر جلدی که جذاب تر و زیباتر باشد، مخاطبان بیشتری را به سمت خود جلب می کند و در مقابل جلد هایی با تصاویر خنثی و نازیبا عموما با بی میلی مشتریان روبه رو می شوند. طرح جلد کتاب از اولین و مهم ترین عوامل تاثیر گذاری اولیه جذب مخاطب برای خواندن کتاب است.
طراحی جلد خواننده را در فرآیند خوانش و منتقد را در فرآیند نقد هدایت می کند. در سال های اخیر به مدد ورود دستگاه های جدید و به روز در حوزه صحافی و چاپ، طراحی های جلد نیز با تنوع همراه شده اند. با ورود سنگ، کاغذ، شیشه، کاشی، فلز و چوپ به حیطه طراحی جلد، شاهد کتاب هایی با کاور و لباس های رنگارنگ و جذاب هستیم، کتاب هایی است که صنعت چاپ و نشر کشور را از ساختار قدیمی خود خارج کرده اند.
در واقع نخستین برخورد مخاطب با جلد اثر است. یکی از مهم ترین پروژه های گرافیکی طرح روی جلد کتاب است که باید بر اساس موضوع آن تدوین شده و حرف تازه ای برای گفتن داشته باشد. تجربه ثابت کرده است که کیفیت ظاهری کتاب جدا از محتوی و موضوع یکی از مهم ترین عوامل فروش آن است.
در نهایت با اشاره به مطلبی از «نیما سلیمی»، مدیر مسئول انتشارات «مثلث» و مدرس مبحث «تولید فنی – هنری» در کلاس های آموزشی اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران درباره اهمیت گرافیک در کتاب، مبحث خود را به پایان می رسانیم.
وی می گوید: «معتقدم طراحی در همه چیز نقش فوق العاده مهمی دارد، شما به هر محصول و کالایی که نگاه می کنید در نگاه اول گرافیک و ویژگیهای بصری آن است که جذبتان می کند و این موضوع نشانگر اهمیت طراحی در جای جای زندگی است و نقطه ضعف عمده کشور ما در این است . در بخش صنعت و فرهنگ این نگاه به حوزه گرافیک و طراحی وجود ندارد و طراحی صنعتی و گرافیک چندان جدی گرفته نمی شود، در حالی که موفقیت محصولات و فروش کشورهای دیگر نشان میدهد که طراحی مهم است، بارها شاهد این بوده ایم که کالایی کیفیت ندارد ولی طراحی آن موجب شده است که مشتری داشته باشند».
گرافیک و صفحه آرایی در بحث کتاب از چنان قدرتی برخوردار است که در صورت امکان حتی می تواند عیب های محتوای کتاب ها را هم تحت شعاع خود قرار دهد. ترکیب رنگ ها هم از نکات بسیار مهم موفقیت گرافیک و صفحه آرایی کتاب است. مسئله ای که بخش عمده ای از آن به سلیقه و نوع نگاه طراح و گرافیست های کتاب ها باز می گردد.
اگر ناشر در کنار نوع صفحه آرایی و ترکیب رنگ ها به کاغذ مورد استفاده در کتاب هم توجه کند می تواند به فروش موفقیت آمیز کتاب های منتشر کرده خود امید بیشتری داشته باشد. تاثیری که گاه به بیش از ۵۰ درصد هم می رسد. خطای چشم خریدار در بسیاری از مواقع موجب موفقیت فروش برخی از کتاب ها می شود. خطایی که از صفحه بندی و هنر گرافیست ها در طراحی جلد و صفحه آرایی کتاب ها ناشی می شود.
البته ناگفته نماند چون طراحی جلد تا حد بسیاری موجب افزایش قیمت نهایی کتاب می شود برخی از ناشران از آن چشم پوشی می کنند. همان طور که می دانید فعالیت های فرهنگی بویژه فعالیت هایی که به حوزه کتاب اختصاص دارند از بازده اقتصادی بسیار پایینی برخوردارند.
با توجه به همین مساله خیلی از ناشران ما با وجود آگاهی از اهمیت گرافیک و صفحه آرایی در فروش کتاب به ناچار از آن چشم پوشی کرده یا در سطح بسیار پایینی به آن می پردازند، صرفه جویی که در نهایت به زیان ناشر کتاب خواهد شد. در واقع اگر ناشران از این صرفه جویی چشم پوشی کنند در نهایت سود بیشتری عایدشان خواهد شد. شاید بخشی از این غفلت هم به دلیل ناآگاهی از این ویژگی خاص است.
در بحث آکادمیک رشته ای با عنوان چاپ و نشر در دانشگاه های کشور راه اندازی شده که بسیار کارگشا می باشد اما در یکی دو سال اخیر به علت بی توجهی مسؤلین. متاسفانه با چالش مواجه شده است، آموزش آکادمیک در کنار تجربه های حرفه ای در طول کار نتیجه بسیار خوبی برای صنعت نشر ما خواهد داشت. تلفيق تجربه و تئوری چیزی می شود که مخاطب را به سوی خود می کشاند.